Καθαρά Δευτέρα - Παράδοση

Η Καθαρά Δευτέρα συμβολίζει την καθαρότητα ή την αγνότητα, αλλιώς, καθώς είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής δηλαδή της μεγάλης νηστείας του Πάσχα που διαρκεί 40 μέρες όσες και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.

Η Καθαρά Δευτέρα είναι κινητή γιορτή, η οποία εξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα.

Συγκεκριμένα πέφτει κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7ης εβδομάδας, δηλαδή 48 μέρες πριν το Ορθόδοξο Πάσχα και προφανώς πάντοτε ημέρα Δευτέρα.

Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί καλούμαστε να αφήσουμε πίσω μας όλες τις αμαρτωλές συνήθειες και κραιπάλες, συμπεριλαμβανομένων και των αρτύσιμων, δηλαδή των μη νηστίσιμων, φαγητών, καθαρίζοντας με τον τρόπο αυτό την ψυχή και το σώμα μας. 

Έτσι κι αλλιώς η νηστεία έχει ήδη ξεκινήσει "μερικώς" μια βδομάδα πριν, καθώς όλη την προηγούμενη εβδομάδα δεν τρώμε κρέας.

Συγκεκριμένα η προ-προηγούμενη Κυριακή, "της Απόκρεω" (από εκεί πήραν το όνομά τους οι Απόκριες), είναι σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοση η τελευταία μέρα που τρώμε κρέας.

Επίσης, η Κυριακή πριν την Καθαρά Δευτέρα ονομάζεται "της Τυροφάγου" επειδή είναι η τελευταία μέρα που τρώμε γαλακτοκομικά.

Εκτός, όμως, από χριστιανική σημασία της, η Καθαρά Δευτέρα είναι για πολλούς το τέλος της Αποκριάς, καθώς εκείνη την μέρα πέφτει η αυλαία για τις αποκριάτικες εορταστικές εκδηλώσεις που ξεκίνησαν την Τσικνοπέμπτη.

Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στην ύπαιθρο είναι γνωστός και ως "Κούλουμα". Πολλοί Δήμοι μάλιστα διοργανώνουν εκδηλώσεις με συναυλίες ή άλλα δρώμενα και προσφέρουν δωρεάν διάφορα σαρακοστιανά. Ωστόσο, αν και η λέξη Κούλουμα χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, η προέλευση της δεν είναι ξεκάθαρη. 

Σύμφωνα με μια άποψη ο όρος είναι αθηναϊκός και προέρχεται από τους στύλους (κολόνες) του Ολυμπίου Διός, για τους οποίους οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν την λατινική λέξη columna. 

• Τι τρώμε την Καθαρά Δευτέρα;

Αν και όπως είπαμε την Καθαρά Δευτέρα ξεκινάει η Σαρακοστή (ή Τεσσαρακοστή) και η μεγάλη νηστεία του Πάσχα, το μενού της ημέρας κάθε άλλο παρά φτωχό είναι.

Πρώτη και καλύτερη η λαγάνα, η οποία είναι ένα είδος άζυμου ψωμιού που φτιάχνεται χωρίς  προζύμι ή μαγιά. Μάλιστα έχει χαρακτηριστικό πλατύ σχήμα για να ψήνεται εύκολα.

Στο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας υπάρχει φυσικά ο αγαπημένος σουσαμένιος χαλβάς, ταραμάς, ελιές, λαχανικά κάθε λογής και τουρσιά (πίκλες) όλων των ειδών.

Οι μερακλήδες συνήθως το ρίχνουν στα θαλασσινά (καλαμάρια, χταπόδια, σουπιές κλπ), αλλά και τα όστρακα (μύδια, στρείδια κλπ), ενώ οι πιο παραδοσιακοί προτιμούν το εθνικό μας φαγητό, δηλαδή μια νοστιμότατη φασολάδα.
Λίγες όμως ακόμα πληροφορίες για το κύριο φαγώσιμο της ημέρας αυτής:
Για την ετυμολογία της λαγάνας δεν υπάρχουν επιφυλάξεις, προέρχεται από το αρχαίο λάγανον. Τι ακριβώς ήταν το αρχαίο λάγανο δεν ξέρουμε, πάντως πρέπει να ήταν πλατύ, άζυμο ψωμί -από αλεύρι και λάδι ίσως. Η λαγάνα λοιπόν είναι άζυμος άρτος, δηλαδή παρασκευάζεται χωρίς προζύμι. Τέτοιος άρτος πρόχειρος χρησιμοποιήθηκε από τους Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο υπό την αρχηγία του Μωυσή. Έκτοτε επιβαλλόταν από το Μωσαϊκό Νόμο για όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα, μέχρι που ο Χριστός στο τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.

• Το πέταγμα του χαρταετού

Καθαρά Δευτέρα χωρίς πέταγμα χαρταετού… δεν γίνεται! Μπορεί, σήμερα, ο χαρταετός να συνδέεται με τα Κούλουμα και την «ανάταση» της ψυχής μετά την Αποκριά, αλλά πριν χιλιάδες χρόνια θεωρούνταν απαραίτητος για την επιστήμη και τις μεταφορές. Από το 500 π.Χ., ο άνθρωπος φανταζόταν να πετάει σαν ένα πουλί, να ξεπεράσει τη βαρύτητα.

Πατρίδα του χαρταετού… η Αρχαία Κίνα! 
Οι Κινέζοι ήταν οι πρώτοι που ανακάλυψαν τον χαρταετό! Πριν από 3.000 χρόνια, οι χαρταετοί αποτελούσαν ένα ιερό σύμβολο και κατασκευάζονταν με καλάμια μπαμπού, μετάξι για το πανί και την ουρά… και είχαν τη μορφή δράκου. Από εκεί, ο χαρταετός κατευθύνθηκε προς την Ασία, την Ευρώπη (από τον Μάρκο Πόλο), την Αμερική και την Αυστραλία. Σήμερα, στην Κίνα διοργανώνονται κάθε χρόνο διαγωνισμοί για τον ομορφότερο χαρταετό… σε σχήμα ψαριών, πουλιών, δράκων με πολλές σφυρίχτρες ή σωλήνες πάνω τους. Παράλληλα, στη Βόρεια Ινδία, οι πολίτες συμμετέχουν τη γιορτή "Basant", πετώντας χαρταετούς από τις ταράτσες των σπιτιών τους και προσπαθώντας να κατακτήσουν τον ουρανό μέσα από «μάχες».

Ο χαρταετός ως το πείραμα των μετεωρολόγων
Ο Benjamin Franklin το 1750 είχε την ιδέα να μελετήσει τον ηλεκτρισμό της ατμόσφαιρας, πετώντας χαρταετό εν ώρα καταιγίδας… και δημιουργώντας αστραπές! Παράλληλα, Φυσικός Alexander Graham Bell το 1890, δημιούργησε τους χαρταετούς-κουτιά που οδηγούσαν προς τον ουρανό τα απαραίτητα μετεωρολογικά όργανα. Σκοπός του να μετρήσει την ταχύτητα του αέρα, τη θερμοκρασία, την πίεση και την υγρασία. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που ισχυρίζονται ότι τα πειράματα άρχισαν από την Αρχαία Ελλάδα τον 4ο αιώνα π.Χ από τον Αρχύτα του Τάραντος , ο οποίος μελετούσε την αεροδυναμική επιστήμη. 

Πετούσαν με τη βοήθεια χαρταετών

Τέσσερις χαρταετοί κατάφεραν να ανυψώσουν από το έδαφος τον Lawrence Hargrave το 1894, δίνοντας του την αφορμή να εφεύρει το ανεμόπτερο και την πρώιμη μορφή του κινητήρα ενός αεροπλάνου. Μετά από περίπου δέκα χρόνια, ο Samuel Franklin Cody κατάφερε να ταξιδέψει μέσα από τη Μάγχη με ένα «μεταφορικό μέσο» που πετούσε εξαιτίας των χαρταετών… Παράλληλα, στις αρχές του 20ου αιώνα, οι χαρταετοί βοήθησαν τους στρατιώτες να σηκώνουν ψηλά τους παρατηρητές, ώστε να βλέπουν από μακριά τους εχθρούς.

Το έθιμο του χαρταετού… στην Ελλάδα!

Η παλιότερη απόδειξη του χαρταετού… αποτελούσε ένα αγγείο της Αρχαίας Ελλάδας που αναπαριστά μια κόρη να κρατά μια λευκή σαΐτα δεμένη με νήμα. Σήμερα, μικροί και μεγάλοι πετούν το χαρταετό όσο πιο ψηλά μπορούν, γεμίζοντας με χρώματα τον ουρανό και χαρά τις οικογένειες. Όμως πέρα από τη διασκέδαση, ο χαρταετός αποτελεί το σύμβολο της ψυχικής ανάτασης, την οποία αισθανόμαστε, όταν καταφέρνουμε μετά από κόπο να σηκώσουμε ψηλά το χαρταετό! Πιο συγκεκριμένα, αυτός χαρακτηρίζει την ψυχική κάθαρση και συνδέεται άμεσα με το πτηνό Αετό, το σύμβολο του θεού Δία, εκφράζοντας παράλληλα την ικανότητα παρατήρησης του ορατού και του αόρατου…

Όπως και να γιορτάσει κανείς την Καθαρά Δευτέρα, ότι κι αν επιλέξει να βάλει στο τραπέζι του, η ημέρα απαιτεί (αν το επιτρέπει και ο καιρός φυσικά) το παραδοσιακό πέταγμα του χαρταετού!

Εκτός από ένα πολύ ωραίο έθιμο, καθώς γεμίζουν οι ουρανοί με φανταχτερά χρώματα και περίτεχνα σχέδια, είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία να ξεμουδιάσουμε λίγο από την καθιστική ζωή που κάνουμε οι περισσότεροι και να χαρούμε λίγο την φύση και την εξοχή.

Και αν δεν θέλουμε να αγοράσουμε έτοιμο αετό, μπορούμε να πρωτοτυπήσουμε και να φτιάξουμε τον δικό μας χαρταετό, εύκολα και γρήγορα!

Το μόνο που χρειάζεται είναι φαντασία και καλή διάθεση!

Καλή Σαρακοστή!

Πηγές: http://coolweb.gr

            http://xristx.blogspot.gr

            https://sarantakos.wordpress.com

            http://www.limnosfm100.gr